پرکاری غده تیروئید (هایپرتیروئیدیسم) چیست؟
هایپرتیروئیدیسم یکی از مشکلات تیروئید است. تیروئید یک غده ی کوچک و پروانه مانند در جلوی گردن میباشد. این غده هورمون هایی را تولید میکند و توسط آنها مصرف انرژی سلولهای بدن را تنظیم میکنند. در این مقاله به بررسی پرکاری غده تیروئید میپردازیم.
غده ی تیروئید سوخت و ساز بدن را از طریق آزادسازی دو هورمون T3و T4 تنظیم میکند. هایپرتیروئیدیسم وقتی به وجود می آید که تیروئید مقدار بیش از حدی T3 ،T4 و یا هر دو را بسازد. تشخیص پرکاری تیروئید و درمان علت زمینه ای آن، میتواند علائم را بهبود دهد و از عوارض آن جلوگیری کند.
علل پرکاری غده تیروئید
مشکلات مختلفی میتوانند سبب هایپرتیروئیدیسم شوند. بیماری گریوز، شایعترین علت هایپرتیروئیدیسم است. این بیماری سبب تولید آنتی بادی هایی میشود، که تیروئید را تحریک کرده و باعث ترشح مقدار زیادی هورمون میشوند.
بیماری گریوز در خانم ها بیشتر از آقایان رخ میدهد. وجود این بیماری با سابقه ی خانوادگی ارتباط دارد و این نشان دهنده ی نقش ژنتیک در این بیماری است. اگر کسی از بستگان شما به این بیماری مبتلا است، حتما این موضوع را به پزشک خود بگویید.
دیگر علل پرکاری غده تیروئید عبارتند از:
- ید اضافه، عنصر کلیدی
- تیروئیدیت یا التهاب تیروئید، که باعث تخلیه ی T3 و T4 از تیروئید میشود.
- تومورهای تخمدان و بیضه
- تومور خوشخیم تیروئید یا غده ی هیپوفیز
- مصرف مقدار زیادی T4 در مکمل های غذایی یا دارو ها
علائم پرکاری غده تیروئید
مقدار زیاد T3 و T4 یا هر دو میتواند باعث افزایش میزان سوخت و ساز بدن شود، به این حالت هایپرمتابولیک میگویند. زمانی که در حالت هایپرمتابولیک باشید، ممکن است دچار افزایش ضربان قلب، افزایش فشارخون و لرزش دست ها شوید. همچنین ممکن است دچار افزایش تعریق و عدم تحمل گرما نیز شوید.
هایپرتیروئیدیسم میتواند سبب افزایش تعداد دفعات اجابت مزاج، کاهش وزن، و پریودهای نامنظم در خانم ها شود. افزایش اندازه ی غده ی تیروئید به گونه ای که غده قابل مشاهده گردد، گواتر نامیده میشود که میتواند متقارن یا نامتقارن، گواتر کم کار یا گواتر پر کار باشد. ممکن است چشم های شما کمی بیرون بزنند، این حالت یکی از مواردی است که همراه بیماری گریوز بروز می یابد.
دیگر علائم پرکاری غده تیروئید شامل موارد زیر میشود:
- افزایش اشتها
- مضطرب شدن
- چشم پر از اشک
- بی قراری
- عدم توانایی در تمرکز
- خستگی
- ضربان قلب نامنظم
- مشکلات مربوط به خوابیدن
- موهای نازک و شکننده
- خارش
- ریزش مو
- تهوع و استفراغ
- بزرگ شدن سینه در مردان
در صورت بروز موارد زیر، باید فورا به پزشک مراجعه کرد:
- سرگیجه
- تنگی نفس
- از دست دادن هوشیاری
- ضربان قلب نامنظم و سریع
پرکاری غده تیروئید همچنین میتواند سبب فیبریلاسیون دهلیزی شود که یک آریتمی خطرناک است و همانند نارسایی احتقانی قلب میتواند باعث سکته شود.
پزشکان چگونه پرکاری غده تیروئید را تشخیص میدهند؟
قدم اول در تشخیص، دریافت یک سابقه ی پزشکی کامل و معاینه ی جسمی است که میتواند علائم شایع هایپرتیروئیدیسم را برای پزشک آشکار کند، مانند:
- کاهش وزن
- ضربان سریع قلب
- افزایش فشار خون
- بیرون زدگی چشم ها
- غده ی تیروئید بزرگ
ممکن است آزمایش های دیگری نیز درخواست شود، این آزمایش ها شامل:
آزمایش کلسترول
ممکن است پزشک شما نیاز داشته باشد که میزان کلسترول شما را ارزیابی کند. کلسترول پایین میتواند نشانه ای از بالا بودن میزان سوخت و ساز باشد.
آزمایش T4 ،T4 آزاد و T3
این آزمایش مقدار هورمون های تیروئیدی در بدن را اندازه گیری میکند.
آزمایش هورمون تحریک کننده ی غده ی تیروئید
هورمون TSH یک هورمون هیپوفیزی بوده که باعث تحریک تیروئید و ساخت هورمون های آن میشود. زمانی که هورمون های تیروئید شما طبیعی یا بالا باشند، باید هورمون TSH شما پایین باشد. پایین بودن غیرطبیعی TSH میتواند اولین علامت پرکاری غده تیروئید باشد.
آزمایش تری گلیسیرید
در این آزمایش پایین بودن تری گلیسیرید، میتواند نشانه ی افزایش میزان سوخت و ساز بدن باشد.
اسکن تیروئید و جذب آن
این آزمایش به پزشک شما اجازه میدهد که ببیند آیا تیروئید شما پرکار است یا خیر. این آزمایش نشان میدهد که تمام تیروئید، یا یک ناحیه خاص از آن مسبب پرکاری تیروئید میباشد.
سونوگرافی
سونوگرافی میتواند اندازه ی تمام تیروئید را نشان دهد، همانگونه که میتواند وجود هر گونه توده را در آن نمایش دهد. پزشکان همچنین میتوانند از سونوگرافی برای تشخیص این که توده جامد یا کیستی است، استفاده کنند.
سی تی و ام آر آی
این دو آزمایش میتوانند نشان دهند که وجود یک تومور در هیپوفیز علت بیماری است یا خیر.
درمان پرکاری غده تیروئید
داروها
داروهای ضد تیروئید مانند متی مازول، تولید هورمون در غده ی تیروئید را متوقف میکند. این یک درمان شایع است.
ید رادیواکتیو
ید رادیواکتیو برای بیش از 70 درصد بزرگسالان مبتلا به هایپرتیروئیدیسم تجویز میشود. این کار باعث تخریب موثر سلول های سازنده ی هورمون ها میشود.
عوارض جانبی شایع شامل خشکی دهان، خشکی چشم ها، گلودرد و تغییر در جواب دیگر آزمایش هاست. در زمان های اولیه بعد از دریافت دارو، بهتر است در برخورد با دیگران احتیاط کنید، تا از انتشار امواج رادیواکتیو به دیگر جلوگیری شود.
جراحی
ممکن است قسمتی از غده یا تمام آن در جراحی برداشته شود. بعد از آن شما باید از مکمل هورمون های تیروئیدی استفاده کنید تا از کم شدن مقدار هورمون های تیروئیدی جلوگیری کنید.
هچنین بتابلاکرها مانند پروپرانولول میتوانند باعث کنترل افزایش ضربان قلب، تعریق، بی قراری و فشار خون بالا شوند. اکثر افراد به این درمان ها پاسخدهی خوبی دارند.
برای بهبود علائم چه کارهایی میتواند انجام داد؟
داشتن یک رژیم غذایی مناسب، با تمرکز بر روی کلسیم و سدیم آن اهمیت دارد. با پزشک خود برای تهیه ی یک رژیم سالم، مکمل های طبیعی و ورزش صحبت کنید. برای مطالعه بیش تر به این لینک مراجعه کنید.
پرکاری غده تیروئید میتواند باعث تضعیف و نازکی استخوان ها شود و در نهایت باعث پوکی استخوان شود. مصرف مکمل ویتامین دی و کلسیم در هنگام درمان و بعد از آن میتواند باعث تقویت استخوان ها شود. پزشک شما میتواند مقدار مصرفی روزانه ی ویتامین دی و کلسیم را یرای شما مشخص کند.
پزشکتان ممکن است شما را به یک فوق تخصص غدد ارجاع دهد، شخصی که تخصص او درمان سیستم های هورمونی بدن است. تنش و عفونت میتواند سبب توفان تیروئیدی شود. توفان تیروئیدی زمانی اتفاق می افتد که مقدار بسیار زیادی هورمون های تیروئیدی از تیروئید آزاد شده و سبب ایجاد ناگهانی علائم بسیار شدید میشوند.
دکتر اعظم عرفانی فر متخصص داخلی ، فوق تخصص غدد و دیابت در تهران
برای پرسش از دکتر روی لینک مشاوره پزشکی کلیک کنید.